Ժակ Պրևեր

ֆրանսիացի բանաստեղծ և կինոդրամատուրգ

 

4 փետրվար, 1900, Նյոյի-սյուր-Սեն - 11 ապրիլ, 1977, Մանշ

Ժակ Պրևերը ֆրանսիացի բանաստեղծ և կինոդրամատուրգ է, ապրել է 1900-1977 թթ.:

1925-ին հակվել է սյուրռեալիզմին: Պրևերի շատ բանաստեղծություններ, ներառյալ «Մեռած տերևները», դարձել են ֆրանսիական հանրահայտ երգեր, իսկ 1930-ականներից դրանց վրա երաժշտություն էր գրում Ժոզեֆ Կոսման: Պրևերը համարվում է ֆրանսիական կինոյի «բանաստեղծական ռեալիզմի» ուղղության ամենավառ ներկայացուցիչներից մեկը, նա է 1930-40-ականների ֆրանսիական կինոյի շատ գլուխգործոցների սցենարիստը, առաջին հերթին` Մարսել Կառնեի ֆիլմերի:

Բարբարա

Հիշի՛ր, Բարբարա՛,

այդ օրն անվերջ անձրևում էր Բրեստի վրա:

Իսկ դու քայլում էիր ծիծաղկոտ,

անձրևոտ, ծաղկուն, հիացկուն,

անձրևի տակ,

հիշի՛ր, Բարբարա՛,

անձրևում էր անվերջ Բրեստի վրա:

Ես քեզ հանդիպեցի Սիամ փողոցում.

դու ժպտում էիր,

ես էլ էի ժպտում:

Հիշի՛ր, Բարբարա՛,

դու, որին չէի ճանաչում,

դու, որ ինձ չէիր ճանաչում,

բայց և այնպես հիշի՛ր այդ օրը, հիշի՛ր,

մի՛ մոռանա:

Կամարի տակ պատսպարված մի մարդ

կանչեց՝ Բարբարա՛,

և դու վազեցիր անձրևի միջով նրա մոտ՝

անձրևոտ, ծաղկուն, ծիծաղկոտ,

և նետվեցիր գիրկը նրա,

Հիշի՛ր այդ ամենը, Բարբարա՛:

Եվ մի՛ նեղացիր, որ քեզ դու եմ ասում.

ես դու եմ ասում բոլորին, ում շատ եմ սիրում

նույնիսկ եթե միայն մի անգամ եմ տեսել նրանց,

ես դու եմ ասում բոլորին, ովքեր սիրում են միմյանց,

նույնիսկ եթե նրանց չեմ ճանաչում:

Հիշի՛ր, Բարբարա՛,

մի՛ մոռանա

անձրևն այն երջանիկ ու խաղաղ

քո երջանիկ դեմքի վրա,

այն չքնաղ քաղաքի վրա,

անձրևը ծովի վրա,

զինանոցի

և Ուեսանի նավի վրա:

Օ՜, Բարբարա՛,

Ինչ տխմար բան է պատերազմը:

Ու՞ր ես դու հիմա

անձրևի տակ այս երկաթե,

արյունոտ, կրակե, պողպատե,

եվ նա, որ սեղմել էր քեզ իր գրկում՝

սիրահարված,

դեռ ո՞ղջ է, մեռա՞ծ, թե՞ կորած:

Օ՜, Բարբարա՛,

անձրևում էր անվերջ Բրեստի վրա,

ինչպես անձրևում էր մի ժամանակ,

բայց ուրիշ է անձրևն այս, հիմնիվեր փոխվել է ամեն բան.

սա սգո անձրև է, սոսկալի, հուսահատ,

սա փոթորիկ չէ անգամ, կամ որոտ՝

երկաթե, պողպատե, արյունոտ,

սրանք ամպեր են սովորական,

որոնք սատկում են շների նման

և անհետանում ջրի հոսանքով,

գնում են նեխելու հեռվում,

հեռո՜ւ, շա՜տ հեռու Բրեստից,

որից չի մնացել ոչինչ:

ֆրանսերենից թարգմանեց Ա. ԴԱՇՏԵՆՑԸ

Թռչունն ու կատուն

Գյուղում մռայլված են դեմքերը.

թռչունը մահացու վիրավոր է:Գյուղում ապրող միակ կատուն

գյուղում ապրող միակ թռչունի

կեսը կերել է:

Եվ ահա թռչունն էլ չի երգում:

Իսկ կատուն լպստում է արնոտ քիթմռութն ու

կուշտ մռլտում… և ահա

թռչունը մեռնում է:

Եվ գյուղը որոշում է

կազմակերպել

թռչունի թաղումը, որին բնականաբար

հրավիրված է կատուն

և գնում է փոքրիկ դագաղի ետևից:

Փոքրիկ աղջնակն է դագաղը տանում

ու հեծկլտում է մեծ արցունքներով:

- Օ, եթե միայն ես իմանայի, - շշնջում է կատուն, -

որ այս թռչնի մահը քեզ կցավեցներ,

կուտեի նրան ամբողջությամբ…

Իսկ հետո

քեզ կասեի`

նա թռչեց գնաց կապույտ ծովից այն կողմ`

այնտեղ, ուր վերջանում է սպիտակ լույսը,

այնտեղ, որտեղից էլ չկան ետդարձի ճամփաներ:

Նա թռչեց գնաց, անվերադարձ գնաց,

և դու ավելի քիչ կտխրեիր,

և տխրությունդ էլ

դեմքիցդ կիջներ ու կգնար

շատ հեռու մի տեղ:

Ճիշտ են ասում էլի, գործը կիսատ չեն թողնում

մինչև վերջ է պետք անել:

Գիշերային Փարիզ

Իրար հետևից  լուցկու երեք հատիկ վառեցի գիշերով.

առաջին լուցկու հատիկը բոցավառվեց, ու ես տեսա  դեմքդ,

երկրորդը վառեցի, որ տեսնեմ աչքերդ,

և վառեցի վերջինը, որ տեսնեմ շուրթերդ

ու հետո անընդհատ հիշելով`

քեզ գրկեմ

անթափանց այս մթում:

Համբուրիր ինձ

Դեպքը պատահել է քաղաք Լույսի թաղերից մեկում:

Այդ թաղում ամառը սառն է, մութ է միշտ,

ձմեռ, թե ամառ` միշտ ձմեռ,

և օդն էլ չի հերիքում կարծես…

տղան կանգնել էր աղջկա կողքին.

երկուսով մի աստիճանի վրա,

և գիշերը սողում էր դանդաղ մութ ծակերից ու խորշերից բոլոր,

ծծմբահոտը օդի մեջ շատ էր.

կեսօրին փայտոջիլ էին սատկացնում,

և աղջիկը ասում էր տղային.

- Այստեղ մութ է միշտ,

և ձմեռ թե ամառ` ձմեռ,

և օդն էլ քիչ է:

Արևը չի գա էս կողմ,

Նա կարևոր գործով է զբաղված հարուստների թաղերում,

դու ամուր, շատ ամուր ինձ գրկիր,

մեր կյանքը հենց էս է` հիմա,

հետո ուշ կլինի:

Գրկիր ինձ ամուր:

Այստեղ բոլորը մեր դեմ են:

Ցուրտ լինի, թե տաք` մեզ համար վատ է,

Էստեղ կսառչես,

Օդ չկա էստեղ:

Ու ես կմեռնեմ, եթե ինձ չգրկես,

տասնհինգ տարեկան ես եմ, տասնհինգ տարեկան` դու,

միասին երեսուն ենք,

իսկ էդ տարիքում համբուրվելն ամոթ բան չի,

մենք լրիվ դրա իրավունքն ունենք,

հետո ուշ կլինի, 

մեր կյանքը հենց էս է` հիմա,

համբուրիր ինձ արագ:

Ռուսերենից թարգմ. Հասմիկ Սիմոնյանը, 2011թ.

---